Işık Terapisi
Işık terapisi, mevsimsel olarak oluşan duygusal durum bozukluğunu tedavi etmek için yapay ışığa maruz kalarak uygulanan bir yöntemdir.
Işık terapisi, mevsimsel olarak oluşan duygusal durum bozukluğunu tedavi etmek için yapay ışığa maruz kalarak uygulanan bir yöntemdir. Mevsimsel duygu bozukluğu genellikle sonbahar veya kış aylarında, her yıl belli bir zamanda meydana gelen bir tür depresyon halidir.
Işık terapisi sırasında, “ışık terapisi cihazı” denilen bir kutunun yakınında oturursunuz. Bu kutu dışarıdaki doğal ışığa benzeyen parlak bir ışık yayar.
Işık terapisi ile ruhsal durumla bağlantılı olan beyin kimyasalları etkilenerek depresyon belirtilerinin hafifletilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca kullanılan ışık terapisi uyku bozukluğu gibi diğer depresyon belirtilerini de ortadan kaldırmaktadır. Işık terapisi, “Parlak ışık tedavisi” ya da “Fototerapi” olarak da bilinir.
Niçin Uygulanır
Aşağıda yazılı olan bir dizi nedenden dolayı ışık terapisi görmek isteyebilirsiniz:
• Işık tedavisinin mevsimsel duygulanım bozukluğunun tedavisinde kanıtlanmış etkinliği varsa,
• Eğer mevsimsel olmayan depresyon ya da uykusuzluk gibi şikâyetleriniz var ve doktorunuz ışık terapisi önermişse,
• Güvenli ve az yan etkileri olan bir tedavi denemek istiyorsanız,
• Antidepresan ilaç veya ruh sağlığı danışmanlığının (psikoterapi) etkinliğini artırmak istiyorsanız,
• Hamilelik veya emzirme sırasında antidepresan ilaçları kullanmaktan kaçınmak istiyorsanız,
• Işık tedavisini kullanarak alacağınız antidepresan ilaç dozunu azaltmak isterseniz fototerapi yöntemini deneyebilirsiniz.
Mevsimsel duygu bozukluklarının dışındaki durumlar için ışık terapisi:
Işık terapisi mevsimsel duygu bozukluklarına ek olarak, aşağıdaki diğer bazı koşullar için de bir tedavi olarak kullanılır:
• Mevsimselliğin dışında meydana gelen depresyon türleri,
• Jet-lag (uçakla seyahat esnasında vücutta değişmeler meydana gelmesi )
• Uyku bozuklukları,
• Gece mesaisine uyum sağlama,
• Demans ( kişisel yeteneklerin aşırı kaybı).
Işık tedavisi aynı zamanda sedef gibi cilt hastalıklarının tedavisinde de kullanılır. Ancak cilt için uygulanan tedavi yöntemi, diğer duygu bozuklukları için uygulanan ışık terapisi yöntemden biraz farklıdır. Cilt bozuklukları için kullanılan ışık tedavisinde ultraviyole (UV) ışık yayan bir lamba kullanır. Bu tip ışık tedavisinde ışık kutudan dışarı süzüldüğü için göze ve cilde zarar verebilir.
Riski Var Mıdır
Işık terapisi genellikle güvenli bir işlem olmaktadır. Ortaya çıkan yan etkiler genellikle hafif ve geçici olmaktadır. Görülebilecek yan etkiler aşağıdakiler olabilmektedir:
• Göz yorgunluğu
• Baş ağrısı
• Bulantı
• Sinirlilik veya ajitasyon (çırpıntı, huzursuzluk)
• Bipolar (manik depresif) bozuklukla ilişkili Mani (duygu durum yükselmesi), Öfori (kendini çok iyi hissetme), hiperaktivite ve ajitasyon oluşması.
Yan etkiler ortaya çıktıktan birkaç gün sonra ya da ışık tedavisine başlandığında kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Ayrıca ışık tedavisinin kullanım sürelerini kısaltarak, uzun oturumlar arasında molalar vererek, seans saatlerini değiştirerek ya da ışık kutusunun kendinizden biraz uzaklaştırarak da olası yan etkileri azaltmak mümkündür.
Nelere Dikkat Edilmeli
Işık terapisine başlamadan önce bir doktora danışmak iyi bir fikir olacaktır. Ancak aşağıdaki hususları da göz önünde bulundurmak gerekir:
• “Sistemik lupus eritematozus” gibi cildinizi ışığa duyarlı hale getiren bir durum varsa,
• Cildinizi güneş ışığına karşı hassas hale getiren bazı antibiyotik, anti-enflamatuar ilaçlar veya sarı kantaron gibi bitkisel takviyelerin kullanımı,
• Gözlerinizi ışığa karşı hassas ve savunmasız hale getiren bir göz kusurunuz veya hastalığınız varsa,
• Cilt kanseri öyküsü yaşamışsanız ışık terapisi için dikkatli olmanız gerekir.
Ultraviyole ışınları:
Işık terapisi kutularının zararlı ultraviyole (UV) ışınlarını süzecek şekilde tasarlanmış olması gerekmektedir. Ancak bazılarında filtre olmayabilmektedir. Bu tür cihazlardan çıkan ışık cilt ve göz hasarına neden olmaktadır. Mümkün olduğunca az UV ışığı yayan bir ışık terapisi kutusu bakmanız gerekir. Eğer ışık terapisi ve cildinizle alakalı endişeleriniz varsa, dermatologunuzla konuşmanız iyi olacaktır.
Bronzlaşma (solaryum): Işık tedavisine alternatif değildir
Bazı insanlar solaryumun mevsimsel duygulanım bozukluğunun belirtilerini hafifletmeye yardımcı olduğunu iddia etmektedir. Ancak bu iddia ispat edilebilmiş değildir. Solaryumda salınan ultraviyole olmayan, görünür ışınlar ışık terapisinde kullanılır. Ancak solaryum tarafından salınan ışık türü cildinize zarar verebilir ve cilt kanseri riskini artırabilir.
Bipolar Kişilik Bozukluklara Dikkat
Işık terapisi bipolar bozukluğu olan bazı kişilerde maniyi (duygudurum yükselmesi) tetikleyebilir. Eğer ışık tedavisinin ruh halinizi ya da düşüncelerinizi etkilediğini fark ederseniz, hemen tıbbi yardım isteyiniz.
Nasıl Hazırlanmalısınız
Kendi başınıza ışık tedavisi yapmanız mümkün görünse de, doktorunuza danışmanız gerekir. Ayrıca herhangi bir özel önlem almaya gerek olup olmadığını sorunuz. Danışmanız ışık terapisinden en fazla şekilde faydalanmanızı ve olası yan etkileri en aza indirmenizi sağlar.
İnternet perakendecileri, eczaneler ve bazı donanım satış mağazalarında ışık tedavisi kutularını bulabilirsiniz. Doktorunuzdan da öneri alabiliriniz. Genellikle sağlık sigortası kapsamına girmemektedir. Sizin için en iyi sonucu verecek ışık tedavisi seçeneğini doktorunuzdan öğreniniz.
Neler Beklenebilir
Işık tedavisi Başlangıcında:
Mevsimsel duygulanım bozukluğu genellikle bulutlu günlerin çok olduğu ülkelerde olan insanlarda sonbahar gibi erken bir dönemde başlamaktadır. Bu tip yerlerde hava şartları iyileşene ve ilkbahar başlayana kadar ışık terapisine devam edilebilir.
Eğer genellikle sonbahar ve kış aylarında depresyon yaşıyorsanız, diğer mevsimlerde ise genellikle bulutlu veya yağmurlu havaların uzun sürmesi aynı depresyonu ortaya çıkarabilir. Bu tür zamanlamaları doktorunuzla konuşarak ışık terapisini hangi aralıklarla ve ne kadar süreyle kullanmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz.
Eğer mevsimsel olmayan depresyon ya da başka bir durum için ışık tedavisi görmek istiyorsanız, ışık tedavisinin sizin için etkili olup olmayacağını doktorunuzla konuşunuz.
Işık Tedavisi Sırasında
Işık terapisi seansları sırasında, bir ışık kutusunun yanında oturursunuz ya da çalışabilirsiniz. Terapinin etkili olabilmesi için ışınların gözlerinize doğrudan gelmemesi gerekir. Cildinizi doğrudan ışığa maruz bırakarak aynı etkiyi elde edemezsiniz.
Gözleriniz açık bir şekilde parlak ışık kutusuna doğrudan bakmayınız. Gözleriniz olumsuz etkilenebilir. Doktorunuzun önerileri ve üreticinin yönergelerini izleyiniz.
Etkili ışık tedavisi için üç temel unsur:
Terapinin süresi, ışık şiddeti ve zamanlamadan oluşan kombinasyonu alınacak maksimum etkiyi belirlemektedir.
• Süre. Işık tedavisine ilk başlandığında doktorunuz 15 dakika gibi kısa süreli seanslar uygun görebilir. Daha sonra yavaş yavaş bu süre uzatılabilir. En sonunda ışık tedavisi genellikle ışık kutusunun yoğunluğunu bağlı olarak 30 dakika ile iki saat arasında değişen günlük oturumları içerebilir.
• Zamanlama. Çoğu insan için, ışık tedavisinin seansları, sabah erken uyanınca etkili olmaktadır. Doktorunuz durumunuza bakarak sizin için uygun bir zamanlama belirleyecektir.
• Yoğunluk. Işık kutusunun yoğunluğu “lux” olarak adlandırılır. Işık kaynağından belirli bir mesafeden alınan ışık miktarını ifade eder. Işık terapisi kutuları genellikle 2.500 lux ile 10.000 lux arasında üretilmektedir. Işık kutusunun yoğunluğu ne kadar süre oturacağınızı ve ne kadar mesafeden oturacağınızı belirler. 2.500 lux olan ışık kutusu iki saatlik seanslar gerektirirken,10.000 lux olan ışık kutuları genellikle 30 dakikalık seanslar gerektirir.
Işık tedavisi için vakit ayırma:
Işık tedavisi zaman ve kararlılık gerektirir. Evinizde veya ofisinizde bir masa üstü için ışık kutusu ayarlayabilirsiniz. Bu şekilde kitap okurken, bilgisayar kullanırken, yazı yazarken, TV izlerken, telefonla konuşurken hatta yemek yerken bile ışık tedavisi görebilirsiniz. Ama terapi programınıza sadık kalmalı ve aşırıya kaçmamalısınız.
Bazı giyilebilen ışık tedavi aparatları da mevcut olmasına rağmen etkinlikleri ispat edilmemiştir.
Sonuçlar
Işık terapisi muhtemelen mevsimsel duygulanım bozukluğu, depresyon veya diğer koşulları tedavi etmeyecektir. Ancak, ortaya çıkan belirtileri hafifletmek, enerji düzeyinizi artırmak ve hem kendiniz hem de hayat hakkında daha iyi hissetmeniz için yardımcı olabilir.
Işık terapisi ile sadece birkaç gün içinde belirtilerde düzelme başlayabilmektedir. Bazı durumlarda, bu süre iki hafta veya daha fazla sürebilir.
Işık tedavisinden en iyi şekilde yararlanma:
Işık terapisi herkes için etkili değildir. Ama ışık tedavisini en iyi ve en başarılı hale getirmek için çeşitli adımlar atabilirsiniz.
• Doğru ışık kutusu alın. Doktorunuzdan sorarak ve biraz araştırma yaparak kendinize uygun bir ışık terapisi kutusu satın alabilirsiniz. Bu şekilde, ışık kutusunun yeterli bir parlaklık seviyesinde olduğundan ve güvenli olduğundan emin olabilirsiniz.
• Tutarlı olun. İyileşmenizin zamana yayılması göz önünde bulundurulduğunda, günlük olarak ışık terapisi seanslarını belirlemeniz faydalı olacaktır. Eğer terapi için her gün fırsatınız olmuyorsa, bir veya iki günde bir terapi uygulayabilirsiniz ama ruh halinizi ve belirtilerinizi de kontrol ediniz. Duruma göre ışık tedavisini her gün düzenli olarak uygulamanın bir yolunu bulmanız gerekebilir.
• Doğru zamanlama. Eğer kış aylarında veya ilkbaharın erken zamanlarında ışık tedavisini keserseniz, belirtiler geri gelebilir.
• Başka tedaviler ekleyin. Belirtilerinizde ışık tedavisi ile yeterli düzelme olmazsa, ek tedaviler gerekebilir. Bu tür tedavilere psikoterapi veya antidepresan ilaçları örnek verilebilir. Doktorunuz gereken öneriyi yapacaktır.